|
|
|
|
Η Iστορία του Μοσχάτου ξεκινάει αμυδρά από την προϊστορική εποχή για να γίνει πιο συγκεκριμένη στους κλασσικούς χρόνους, από τους οποίους τα σχετικά αρχαιολογικά ευρήματα δεν είναι ευκαταφρόνητα. Στη συνέχεια η μεγάλη σκοτεινή περίοδος που εκτείνεται ως τους νεότερους χρόνους, περιμένει εκείνους που θα τη φωτίσουν. Γεωλογικά, το Μοσχάτο κυριολεκτικά "αναδύθηκε" από τα νερά του Σαρωνικού. Κατά τα προϊστορικά χρόνια και ως την εποχή του Θεμιστοκλή (5ος αιώνας π.Χ.) ο Πειραιάς ήταν νησί, μια περιοχή αποκομένη από μια αβαθή θαλασσινή λωρίδα που άρχιζε από το σημερινό Ν. Φάληρο και κατέληγε στην περιοχή του Ι. Ν. Αγ. Διονυσίου, στα δυτικά του πειραϊκού λιμανιού. Ο Κηφισός είχε τις εκβολές του μέσα στο αρχαίο λιμάνι του Κάνθαρου, το σημερινό εμπορικό λιμάνι. Για ν' αποφευχθεί όμως η επίχωση του λιμανιού, οι Αθηναίοι οδήγησαν τις εκβολές του ποταμού στην παραλία του σημερινού Μοσχάτου, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την ταχύτερη πρόσχωση του φαληρικού όρμου. Με τη γεωλογική εκείνη μεταβολή ο κοίλος φαληρικός όρμος κατακλύστηκε προοδευτικά από τα φερτά υλικά του ποταμού και των χειμάρρων και από εκείνη την περίοδο μπορούμε να κάνουμε πια λόγο για την εμφάνιση και το σχηματισμό του Μοσχάτου. Οι διάφορες και ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις αρχαιοτήτων που έγιναν κατά καιρούς στο χώρο του δήμου του Μοσχάτου δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία ότι κατά την αρχαιότητα το Μοσχάτο είχε κατοικηθεί και αποτελούσε τμήμα ή οικισμό κάποιου δήμου της αρχαίας Αθήνας. Βέβαιο είναι δε ότι το Μοσχάτο αποτελούσε έδαφος του Τετρακώμου, δηλαδή των τεσσάρων δήμων της αρχαιότητας, οι οποίοι αποτελούνταν από τους δήμους του Πειραιά, του Φαλήρου (σημερινού Π. Φαλήρου) των Θυμαιταδών που τοποθετείται στα δυτικά του Πειραιά στο σημερινό Κερατσίνι, και το γνωστό από αρχαία κείμενα δήμο της Ξυπέτης, του οποίου η θέση δεν έχει καθοριστεί ακόμη. Πάντως, βάσει των μέχρι στιγμής δεδομένων, ύστερα από μελέτες που έχουν γίνει, το σημερινό Μοσχάτο αν δεν ταυτίζεται με το δήμο της Ξυπέτης, σίγουρα ήταν τμήμα ή οικισμός που ανήκε στο δήμο αυτό, του οποίου το αρχαιότερο όνομα ήταν Τροία, γεγονός που μαρτυρά ότι η περιοχή είχε κατοικηθεί από την προϊστορική εποχή. Από το 16ο έως τον 19ο αιώνα, από μαρτυρίες που έχουμε από ξένους ταξιδιώτες φιλέλληνες που επισκέπτονταν τότε τα μέρη μας, η περιοχή του σημερινού Μοσχάτου ήταν καλυμμένη σε μεγάλη έκταση από τις ελιές του περίφημου Ελαιώνα της δυτικής Αττικής και από αμπελώνες οι οποίοι έφταναν να απέχουν μόλις 400 μ. από τη θάλασσα. Χαρακτηριστικά, ο σπουδαιότερος ίσως επισκέπτης του παλαιού Μοσχάτου, ο Γάλλος συγγραφέας Φρανσουά Σατωβριάνδος, περνώντας από την περιοχή γύρω στο 1806, περιγράφει τους αμπελώνες ως θέαμα ανάλογο των αμπελώνων της Βουργουνδίας, περιοχή της πατρίδας του με τους πιο φημισμένους αμπελώνες του κόσμου. Από το γεγονός αυτό βγαίνει το συμπέρασμα ότι την εποχή εκείνη καλλιεργούνταν στην περιοχή μας κόκκινα ή μαύρα σταφύλια, πιθανώς μοσχάτα, απ' όπου ίσως πήρε και το σημερινό της όνομα η πόλη.
Τα Μακρά Τείχη (461 π.Χ.) περνούσαν μέσα από το Μοσχάτο Αρχαίες ονομασίες της περιοχής του Μοσχάτου Αρχικά η περιοχή αυτή κατά τις μακρινές προϊστορικές εποχές είχε το όνομα Τροία. Κατά την κλασική εποχή (5ος αιώνας π.Χ.) το όνομα Τροία παραμερίστηκε και ο ίδιος τόπος, που στη συνέχεια έγινε ένας από τους δήμους της Αθήνας, πήρε το περίεργο και ανεξήγητο ως τώρα όνομα Ξυπέτη. Προς το τέλος του 18ου αιώνα η παραλία ανάμεσα στα δύο Φάληρα, που ένα μεγάλο τμήμα της ανήκει στο Μοσχάτο, ονομαζόταν από τους ξένους περιηγητές Μεσία. Τέλος, δεν έχει καθοριστεί ακόμη πότε πήρε η περιοχή το σημερινό της όνομα, όμως πολλοί πιστεύουν ότι η αιτία για το όνομα αυτό ήταν κάποιο αμπέλι με "μοσχάτα" σταφύλια, που όπως βεβαιώνουν και παλιοί Μοσχατιώτες , ένα τουλάχιστον αμπέλι με σταφύλια της ποικιλίας αυτής σωζόταν ως τις αρχές του αιώνα. Το Μοσχάτο από το τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα και μετά. Η περιοχή που καλύπτεται σήμερα από την πόλη του Μοσχάτου, πριν από ένα περίπου αιώνα, δεν είχε ακόμα αποκτήσει κάποιο συγκεκριμένο όνομα. Ηταν μια ασήμαντη γωνιά της Αττικής σκεπασμένη στη μεγαλύτερη έκταση της από καλλιέργειες και από το γνωστό αρχαίο Ελαιώνα, ο οποίος άρχιζε από τα βόρεια του λεκανοπεδίου και κατέβαινε ως την παραλία περίπου του Μοσχάτου. Την περιοχή αυτή διέσχιζαν δύο τρεις δρόμοι, είχε ελάχιστες αγροικίες, ενώ στα δεξιά και αριστερά του δρόμου Αθηνών-Πειραιώς είχε σχηματιστεί από ξύλινα παραπήγματα μικρός οικισμός γνωστός με το όνομα Παράγκες ή Μπαράγκες. Σ' αυτές τις Παράγκες, στη μέση περίπου της πορείας τους, οι κουρασμένοι ταξιδιώτες μπορούσαν ν' απολαύσουν το δροσερό νερό με το λουκούμι και να ξεδιψάσουν τα ζώα τους στις ποτίστρες. Μέσα σ' εκείνο το καταπράσινο τοπίο, τοπογράφοι της εποχής κατέγραψαν σπαρμένα εδώ κι εκεί μικρά εξωκλήσια, που στα πανηγύρια τους έτρεχαν οι παλιοί Αθηναίοι για να χαρούν και να ξαποστάσουν, όπως μας αφηγείται γνωστός συγγραφέας της εποχής εκείνης. Ενα από αυτά ήταν και το μικρό εξωκλήσι που βρισκόταν στην περιοχή του Μοσχάτου. Την πιο παλιά πληροφορία γι αυτό το εκκλησάκι τη συναντάμε σε χάρτη του Γερμανού τοπογράφου Σταντζ, δημοσιευμένο στα 1862 όπου το εξωκλήσι σημειώνεται με σταυρό μέσα σε ακαλλιέργητο κτήμα, πλάι στο μοναδικό δρόμο της περιοχής (σημερινή Λεωφ. Μακρυγιάννη) και στο σημείο που βρίσκεται σήμερα ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρα. Την ίδια εποχή (1876) οι επίτροποι του μικρού ναού καταβάλλουν προσπάθειες να επισκευαστεί ο χωματόδρομος που οδηγούσε στο ναό, με τη συμβολή και της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αθηνών-Πειραιώς. Η Εταιρεία για να συμβάλει στην εξυπηρέτηση των προσκυνητών αποφάσισε ο σιδηρόδρομος να σταματάει στο Μοσχάτο, και όσοι έχουν εισιτήριο Αθηνών-Φαλήρου να μπορούν τη μέρα της γιορτής να κατεβαίνουν στο Μοσχάτο, και με το ίδιο εισιτήριο να συνεχίζουν τη διαδρομή τους προς το Φάληρο, το γνωστό τότε θέρετρο της πρωτεύουσας. Ο κτήτορας (ιδρυτής) του εξωκλησιού μας είναι άγνωστος. Το εκκλησάκι αρχικά ήταν αφιερωμένο στη μνήμη της "Αποτομής της κεφαλής του Τιμίου προδρόμου" και όχι στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος όπως είναι σήμερα. Η αλλαγή της επωνυμίας του ναού σε "Μεταμόρφωση του Σωτήρος" έγινε πολύ πιθανό προς το τέλος του περασμένου αιώνα για να μη συμπίπτει το πανηγύρι του μ' εκείνο του γειτονικού εκκλησιδίου του Αγ. Ιωάννη στο Ρέντη. Λίγο πριν από το 1912 οι λιγοστοί κάτοικοι της περιοχής αποφάσισαν να μεγαλώσουν το εξωκλήσι με σκοπό να μπορεί να εξυπηρετήσει τους πολυάριθμους προσκυνητές που συνέρεαν στη γιορτή του. Το πανηγύρι είχε ήδη αποκτήσει πλατιά φήμη σε όλη την Αττική. Το Μοσχάτο σιγά σιγά αρχίζει ν' αποκτά τη μορφή συνοικισμού κι έτσι κατά το έτος 1918 το εκκλησιαστικό συμβούλιο (μοναδική αντιπροσωπευτική αρχή της περιοχής εκείνη την εποχή) κάνει προσπάθειες για ανέργεση σχολείου στον περίβολο του ναού και για διορισμό δασκάλου. Το πρόβλημα όμως ήταν μεγάλο λόγω των ανύπαρκτων εκείνη την εποχή οικονομικών δυνατοτήτων. Ετσι προτείνεται η κατασκευή υπαίθριου δημοτικού σχολείου που θα λειτουργούσε κάτω από ένα υπόστεγο στον κήπο της εκκλησίας. Αργότερα όμως, στα 1927 ήταν ήδη έτοιμο το νέο διδακτήριο του Μοσχάτου που κατασκευάστηκε περίπου εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το σιντριβάνι της σύγχρονης πλατείας. Με την πάροδο των χρόνων και με τη συμβολή των κατοίκων του (πολλοί από αυτούς πρόγονοι γνωστών σημερινών οικογενειών της περιοχής) το Μοσχάτο κατάφερε μέσα στα τελευταία χρόνια αυτού του αιώνα να γίνει μία καλά οργανωμένη, σύγχρονη και υπό συνεχή οικονομική και πολιτιστική αναβάθμιση πόλη.
ΥΠΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
|
